नवदुर्गा माहिती लेबल असलेली पोस्ट दाखवित आहे. सर्व पोस्ट्‍स दर्शवा
नवदुर्गा माहिती लेबल असलेली पोस्ट दाखवित आहे. सर्व पोस्ट्‍स दर्शवा

बुधवार, १८ एप्रिल, २०१८

नवदुर्गा माहिती भाग ९


।।नवम् सिद्धीदात्री।।




मूलमंत्र
सिद्धगन्धर्वयक्षाद्यैरसुरैर् रमरैरपि।

सेव्यमाना सदा भूयात् सिद्धीदा सिद्धीदायिनी।।
ध्यान
वन्दे वांछितमनरोरार्थेचन्दार्धकृतशेखराम्।

कमलस्थिताचतुर्भुजासिद्धि यशस्वनीम्।।
स्वर्णावर्णानिर्वाणचक्रस्थितावनम् दुर्गा त्रिनेत्राम्।
शंख, चक्र, गदा पद्मधरा सिद्धिदात्रीभजेम्।।
पटाम्बरपरिधानांसुहास्यानानालंकारभूषिताम्।
मंजिर, हार केयूर, किंकिणिरत्नकुण्डलमण्डिताम्।।
प्रफुल्ल वदनापल्लवाधराकांत कपोलापीनपयोधराम्।
कमनीयांलावण्यांक्षीणकटिंनिम्ननाभिंनितम्बनीम्।।
स्तोत्र
कंचनाभां शंखचक्रगदामधरामुकुटोज्वलां।
स्मेरमुखीशिवपत्नीसिद्धिदात्रीनमोअस्तुते।।
पट्टाम्बरपरिधानांनानालंकारभूषितां।
नलिनस्थितांपलिनाक्षींसिद्धिदात्रीनमोअस्तुते।।
परमानंदमयीदेवि परब्रह्म परमात्मा।
परमशक्ति, परमभक्तिसिद्धिदात्रीनमोअस्तुते।।
विश्वकर्तीविश्वभर्तीविश्वहर्तीविश्वप्रिता।
विश्वर्चिताविश्वतीतासिद्धिदात्रीनमोअस्तुते।।
भुक्तिमुक्तिकारणीभक्तकष्टनिवारिणी।
भवसागरतारिणीसिद्धिदात्रीनमोअस्तुते।।
धरमार्थकामप्रदायिनीमहामोह विनाशिनी।
मोक्षदायिनीसिद्धिदात्रीसिद्धिदात्रीनमोअस्तुते।।
कवच
ओंकार: पातुशिर्षोमां,ऐं बीजंमां ह्रदयो।
ह्रीं बीजंसदापातुनभोगृहोचपादयो।।

ललाट कर्णोश्रींबीजंपातुक्लींबीजंमां नेत्र घ्राणो।

कपाल चिबुकोहसौ: पातुजगत्प्रसूत्यैमांसर्व वदनो।।
दुर्गा मातेची नववी शक्ती म्हणजे सिद्धीदात्री होय. ही सर्व प्रकारची सिद्धी देणारी देवी आहे. दुर्गा पूजेच्या नवव्या दिवशी या देवीची पूजा केली जाते. या दिवशी शास्त्रोक्त विधी पूर्ण निष्ठेने करणार्‍या साधकांना सर्व प्रकारची सिद्धी प्राप्त होते. ब्रह्मांडावर पूर्ण विजय मिळविण्याचे सामर्थ्य त्यांच्यात येते.
अणिमा, महिमा, गरीमा, लघिमा, प्राप्ती, प्राकाम्य, ईशित्व आणि वशित्व या आठ सिद्धी मार्कण्डेय पुराणात सांगितल्या आहेत. देवी सिद्धीदात्रीत या सर्व सिद्धी आपल्या भक्ताला प्रदान करण्याची क्षमता आहे. भगवान शंकराने देवीच्या कृपेनेच या सर्व सिद्धी प्राप्त केल्या होत्या. यामुळेच शिवाचे अर्धे शरीर देवीसारखे झाले होते. या कारणामुळे त्यांना लोक 'अर्धनारीनटेश्वर' या नावाने ओळखतात.
देवी सिद्धीदात्री चार भुजाधारी आहे. तिचे वाहन सिंह आहे. ती कमळाच्या फूलावरही विराजमान झालेली असते. तिच्या उजव्या बाजूकडील खालच्या हातात कमळाचे फूल आहे. तिच्या चार हातांमध्ये गदा, सुदर्शन चक्र, शंख तसेच कमळाचे फुल आहे.
देवी सिद्धीदात्रीची कृपा प्राप्त करण्यासाठी प्रत्येक मनुष्याने निरंतर प्रयत्न केले पाहिजेत. तिच्या कृपेने अनेक दु:ख दूर करून तो सुखाचा उपभोग घेऊ शकतो. त्यामधून त्याला मोक्षाचा मार्गही मिळतो. नवदुर्गामध्ये देवी सिद्धीदात्री शेवटची देवी आहे. या देवीची उपासना पूर्ण केल्यानंतर साधकाच्या सर्व मनोकामना पूर्ण होतात.
विश्वाच्या उत्पत्तीच्या सुरवातीला रुद्र देवाने देवी आदि पराशक्ती ची विश्वनिर्मिती साठी पूजा केली. देवी आदि पराशक्ती ला मूर्त स्वरूप नसल्याने तिने महादेव शंकराच्या डाव्या भागातून अवतीर्ण होऊन देवी सिद्धीदात्री चे रूप घेतले. शंकराला अर्ध-नारीश्वर हे नाव त्यामुळेच पडले. अशी हि देवी आपल्या भक्तांना सर्व प्रकारच्या सिद्धी प्रदान करते त्यामुळे तिला सिद्धीदात्री हे नाव पडले. भगवान शंकरास सुद्धा सर्व सिद्धी या देवीनेच दिल्या. अश्या या देवीची पूजा केवळ मानवच नाही तर देव, गंधर्व, असुर, यक्ष, तसेच सिद्ध लोक देखील करतात.माता सिद्धदात्रीचा आराधना पुढील मंत्राने करतात.

या देवी सर्वभू‍तेषु माँ सिद्धिदात्री रूपेण संस्थिता।
नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नम: ।।




नवदुर्गा माहिती भाग ८


।।अष्टमम् महागौरी।।

मूलमंत्र
श्वेते वृषे समारूढा श्वेताम्बरधरा शुचि:।
महगौरी शुभं दद्यान्महादेवप्रमोददा।।
ध्यान
वंदे वांछित कामार्थेचन्द्रार्घकृतशेखराम्।
सिंहारुढाचतुर्भुजामहागौरीयशस्वीनीम्।।
पुणेन्जुनिभांगौरी सोमवक्रस्थितांअष्टम दुर्गा त्रिनेत्रम्।
वराभीतिकरांत्रिशूल डमरुधरांमहागौरींभजेम्।।
पटाम्बरपरिधानामृदुहास्यानानालंकारभूषिताम्।
मंजीर, कार, केयूर, किंकिणिरत्न कुण्डल मण्डिताम्।।
प्रफुल्ल वदनांपल्लवाधरांकांत कपोलांचैवोक्यमोहनीम्।
कमनीयांलावण्यांमृणालांचंदन गन्ध लिप्ताम्।।
स्तोत्र
सर्वसमंकट हंत्रीत्वंहिधन ऐश्वर्य प्रदायनीम्।
ज्ञानदाचतुर्वेदमयी महागौरीप्रणमाम्यहम्।।
सुख शांति दात्री, धन धान्य प्रदायनीम्।
डमरुवाघप्रिया अघा महागौरीप्रणमाम्यहम्।।
त्रैलोक्यमंगलात्वंहितापत्रयप्रणमाम्यहम्।
वरदाचैतन्यमयी महागौरीप्रणमाम्यहम्।।
कवच
ओंकार: पातुशिर्षोमां, ह्रीं बीजंमां ह्रदयो।
क्लींबीजंसदापातुनभोगृहोचपादयो।।
ललाट कर्णो हूं, बीजपात महागौरीमांनेत्र घ्राणों।
कपोल चिबुकोफट् पातुस्वाहा मां सर्ववदनो।।
दुर्गा मातेचे आठवे रूप म्हणजे महागौरी होय. दुर्गापूजेच्या आठव्या दिवशी महागौरीची पूजा केली जाते. महागौरीची पूजा केल्याने सर्व पापे धुऊन जातात. भविष्यात पाप-संताप, दु:ख त्याच्याजवळ कधीही येत नाही. तो सर्व प्रकारच्या पवित्र आणि अक्षय पुण्याचा अधिकारी होतो.
देवी शैलपुत्री वयाच्या सोळाव्या वर्षी अत्यंत सुंदर व गौरवर्णी होती. तिच्या ह्या अत्यंत गौरवर्णी रुपास महागौरी असे म्हणतात. तिची तुलना शंख, चंद्र तसेच कुंद नावाच्या सफेद फुलाशी करतात. ती फक्त सफेद वस्त्र परिधान करते त्यामुळे तिला श्वेतंभरा देखील म्हणतात. तिचे वाहन बैल असून तिला चार हात आहेत. तिच्या एक उजव्या हातात त्रिशूल असून दुसरा उजवा हात अभय मुद्रेत आहे. तिच्या एका डाव्या हातात डमरू असून दुसरा डावा हात वरद मुद्रेत आहे. महागौरी अत्यंत शांत स्वभावाची आहे.
आपल्या पार्वती रूपात तिने भगवान शंकराला पती रूपात प्राप्त करण्यासाठी कठोर तपस्या केली होती. गोस्वामी तुळशीदास यांच्या अनुसार तिने भगवान शंकराला पती करण्यासाठी कठोर संकल्प केला होता-
जन्म कोटि लगि रगर हमारी।
बरॐ संभु न त रहॐ कुँआरी।।
या कठोर तपस्येमुळे तिचे शरीर काळे पडले होते. तिच्या कठोर तपस्येवर प्रसन्न होऊन भगवान शंकराने तिला गंगेच्या पवित्र पाण्याने आंघोळ घातल्यावर ती अत्यंत गोरी दिसू लागली. तेव्हापासून तिला महागौरी या नावाने संबोधले जाते. देवी महागौरीचे स्मरण, पूजा भक्तांसाठी सर्वाधिक कल्याणकारी आहे. माता महागौरी गायन तसेच संगीतसेवेने प्रसन्न होते. आपण नेहमी तिचे ध्यान केले पाहिजे. तिच्या कृपेमुळे अलौकीक सिद्धी प्राप्त होते. महागौरी भक्ताचे संकट अवश्य दूर करते.
मंत्र, ध्यान, कवच याच्या योगे तिची उपासना करणा-या भक्ताचे सोमचक्र जागृत होते. तिच्या उपासनेमुळे अशक्य कार्य शक्य होते आणि पापांचा विनाश होतो. तिला शरण जाण्यासाठी आपण अधिक प्रयत्न केला पाहिजे. देवी महागौरीचा महिमा पुराणात वर्णिला आहे. माता महागौरीची प्रार्थना पुढील मंत्रानी करावी.
या देवी सर्वभू‍तेषु माँ महागौरी रूपेण संस्थिता।
नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नम:।।

नवदुर्गा माहिती भाग ७


।।सप्तमं कालरात्री।।


मूलमंत्र
एकवेणी जपाकर्णपूरा नग्ना खरास्थित।
लम्बोष्ठी कर्णिकाकर्णी तैलाभ्यक्तशरी‍रिणी।।
वामपादोल्लसल्लोहलताकंटकभूषणा।
वर्धनमूर्धध्वजा कृष्णा कालरात्रिर्भययंकारी।।
ध्यान
करालदनां घोरांमुक्तकेशींचतुर्भुजाम्।
कालरात्रिंकरालिंकादिव्यांविद्दुत्मालाविभूषिताम्।।
दिव्यलोहखङ्ग वामाघोर्ध्वकराम्बुजाम्।
अभयंवरदांचैव दक्षिणोद्व्राघ:पाणिकाम्।।
महामेघप्रभांश्यामांतथा चैपगर्दभारुढाम्।
घोरदंष्टाकारालास्यांपीनोन्नतपयोधराम्।।
सुखप्रसन्न वदनास्मेरानसरोरुहाम्।
एवंसंचियन्तयेत्कालरात्रिंसर्वकामसमृद्धिधदाम्।।
स्तोत्र
ह्रीं कालरात्रि श्रींकराली चक्लींकल्याणी कलावती।
कालमाताकलिदर्पध्नीकमदींशकृपन्विता।।
कामबीजजपान्दाकमबीजस्वरुपिणी।
कुमतिघनीकुलीनार्तिनशिनीकुल कामिनी।।
क्लीं ह्रीं श्रीं मंत्रवर्णेनकालकण्टकघातिनी।
कृपामयी कृपाधारा कृपापारा कृपागमा।।
कवच
ॐ क्लींमेंह्रदयंपातु पादौश्रींकालरात्रि।
ललाटेसततंपातुदुष्टग्रहनिवारिणी।।
रसनांपातुकौमारी भैरवी चक्षुणोर्मम।
हौपुष्ठेमहेशानीकर्णोशंकरभामिनी।।
वर्जितानितुस्थानाभीयानिचकवचेनहि।
तानिसर्वाणिमें देवीं सततंपातुस्तभ्भिनी।।
दुर्गेचे सातवे रूप 'कालरात्री' या नावाने प्रसिद्ध आहे. नवरात्रीच्या सातव्या दिवशी कालरात्रीची पूजा केली जाते. या दिवशी साधकाचे मन 'सहार' चक्रात स्थिर झालेले असते. यासाठी ब्रह्मांडाच्या समस्त सिद्धिंचे दरवाजे उघडू लागतात. या चक्रात स्थिर झालेल्या साधकाचे मन पूर्णत: कालरात्रीच्या रूपाकडे आकर्षित झालेले असते. तिच्या साक्षात्कारापासून मिळणार्‍या पुण्याचा तो भागीदार होतो. त्याच्या संपूर्ण पापांचा नाश होतो. त्याला अक्षय पुण्य लोकांची प्राप्ती होते.
या देवीचा रंग काळा आहे. डोक्यावरील केस विस्कटलेले आहेत. गळ्यात विजेप्रमाणे चमकणारी माळ आहे. तिला तीन डोळे आहेत. हे तिन्ही डोळे ब्रह्मांडासारखे गोल आहेत आणि त्यांतुन अग्नीचा वर्षाव होत असतो. ते अतिशय चमकदार आहेत. कालरात्रीच्या प्रत्येक श्वासाश्वासातून अग्नीच्या भयंकर ज्वाला निघतात. 
गाढव हे कालरात्री देवीचे वाहन आहे. वर उचललेल्या उजव्या हातातील वरमुद्रा सर्वांना वर प्रदान करते. उजवीकडील खालच्या हातात अभयमुद्रा आहे. तर डावीकडील वरच्या हातात लोखंडाचा काटा आणि खालच्या हातात खड्ग (कट्यार) आहे. काही ठिकाणी तिचे वर्णन असे आहे. माता कालरात्री सर्व वाईट शक्तींचा बिमोड करते. तिला चार हात असून उजवे हात अभय व वरद मुद्रेत आहेत तर डाव्या हातांमध्ये दिवा आणि कोयता आहे. 
रक्तबीज नावाच्या राक्षसाचा वध करण्यासाठी देवी पार्वती ने आपल्या सुंदर त्वचेचा त्याग करून अतिभयंकर व हिंस्त्र अश्या कालरात्रीचे स्वरूप परिधान केले. रक्तबीजाच्या रक्ताचा थेंब जमिनीवर पडताक्षणी त्या थेंबातून अजून एक रक्तबीज निर्माण होत असे. त्यामुळे त्याच्या रक्ताच्या प्रत्येक थेंबाला जमिनीवर पडायच्या आधीच पिऊन माता कालरात्रीने त्याचा वध केला.
कालरात्रीचे रूप दिसायला अत्यंत भयाकारी आहे. परंतु ती नेहमी शुभ फळ देणारी असल्यामुळे तिचे नाव 'शुभंकारी' सुद्धा आहे. यामुळे भक्ताने भयभीत होण्याचे काहीही कारण नाही. देवी कालरात्री दुष्टांचा विनाश करणारी आहे. राक्षस, भूतप्रेत तिचे नाव ऐकताच घाबरून पळून जातात. ही देवी ग्रह संकटांनाही दूर करणारी आहे. या देवीचे भक्त पूर्णत: भयमुक्त असतात. कालरात्रीच्या भक्ताने यम, नियम, संयमाचे पूर्ण पालन केले पाहिजे.
मन, वचन आणि देह पवित्र ठेवला पाहिजे. ती शुभंकारी असल्यामुळे तिच्या उपासनेने होणार्‍या शुभ कामांची गणना केली जाऊ शकत नाही. आपण नेहमी तिचे स्मरण आणि पूजा केली पाहिजे.
मंत्र, ध्यान, कवचासहित विधीपूर्वक उपासना करणा-या भक्ताचे भानु चक्र जागृत होते. माता कालरात्रिच्या उपासनेने अग्निभय, आकाशभय दूर होते. भूत पिशाच्च इत्यादि शक्ति तिच्या नुसत्या स्मरणाने दूर पळुन जातात. माता कालरात्रिचे स्मरण पुढील मंत्राने करतात.

या देवी सर्वभू‍तेषु माँ कालरात्रि रूपेण संस्थिता।
नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नम: ।।


नवदुर्गा माहिती भाग ६

।।षष्ठम् कात्यायनी।।


मूल मंत्र
चंद्रहासोज्ज्वलकरा शाइलवरवाहना।
कात्यायनी शुभं दद्याद्देवी दानवघातिनी।।
ध्यानमंत्र
वन्दे वांछित मनोरथार्थचन्द्रार्धकृतशेखराम्।
सिंहारुढचतुर्भुजाकात्यायनीं यशस्वनीम्।।
स्वर्णवर्णाआज्ञाचक्रस्थितांषष्ठम्दुर्गा त्रिनेत्राम्।
वराभीतंकरांषगपदघरांकात्यायनसुतांभजामि।।
पटाम्बरपरिधानांस्मेरमुखींनानालंकारभूषिताम्।
मंजीर हार केयुरकिंकिणिरत्नकुण्डलमण्डिताम्।।
प्रसन्नवंदनापज्जवाधरांकातंकपोलातुगकुचाम्।
कमनीयांलावण्यांत्रिवलीविभूषितनिम्न नाभिम्।।
स्तोत्र
कंचनाभां कराभयंपदमधरामुकुटोज्वलां।
स्मेरमुखीशिवपत्नीकात्यायनसुतेनभोअस्तुते॥
पटाम्बरपरिधानांनानालंकारभूषितां।
सिंहास्थितांपद्महस्तांकात्यायनसुतेनमोअस्तुते।।
परमदंदमयीदेवि परब्रह्म परमात्मा।
परमशक्ति, परमभक्तिकात्यायनसुतेनोअम्तुते।।
कां बीजा, कां जपानंदकां बीज जप तोषिते।
कां कां बीज जपदासक्ताकां कां सन्तुता।।
कांकारहर्षिणीकां धनदाधनमासना।
कां बीज जपकारिणीकां बीज तप मानसा।।
कां कारिणी कां मूत्रपूजिताकां बीज धारिणी।
कां कीं कूंकै क:ठ:छ: स्वाहारुपणी।।
कवच
कात्यायनौमुख पातुकां कां स्वाहास्वरुपणी।
ललाटेविजया पातुपातुमालिनीनित्यसुंदरी।।
कल्याणी ह्रदयंपातुजयाभगमालिनी।।
दुर्गेचे हे सहावे रूप कात्यायनी या नावाने ओळखले जाते. दुर्गा पूजेच्या सहाव्या दिवशी या देवीची उपासना केली जाते. या दिवशी साधकाचे मन 'आज्ञा' या चक्रात स्थिर होते. योगसाधनेत या आज्ञा चक्राचे विशेष स्थान आहे. या चक्रात स्थिर झालेला साधक कात्यायनीच्या चरणी आपले सर्वस्व वाहून देतो. परिपूर्ण आत्मदान करणार्‍या भक्ताला देवी सहजपणे दर्शन देते.
दुर्गेचे नाव कात्यायनी कसे पडले यामागे एक कथा आहे. कत नावाचे एक प्रसिद्ध महर्षी होते. त्यांना कात्य नावाचा पुत्र झाला. या कात्याच्या गोत्रात प्रसिद्ध महर्षी कात्यायनाचा जन्म झाला. त्यांनी अनेक वर्ष भगवतीची कठोर तपस्या केली. भगवतीने त्यांच्या घरी जन्म घ्यावा अशी त्यांची इच्छा होती. भगवतीने त्यांच्या या प्रार्थनेचा स्वीकार केला. महिषासुराचा वध करण्यासाठी देवी पार्वतीने कात्यायन ऋषींच्या पोटी जन्म घेतला. त्यामुळे तिला कात्यायनी हे नाव पडले. देवी पार्वतीचे हे सर्वात रौद्र रूप आहे. त्यामुळे तिला युद्ध देवता असेही म्हणतात. देवी कात्यायनी एका विशाल सिंहावर आरूढ असून तिला चार हात आहेत. तिच्या डाव्या हातांमध्ये कमळ व तलवार असून उजवे हात अभय व वरद मुद्रेत आहेत.
नवरात्रीच्या सहाव्या दिवशी देवी कात्यायनी ची पूजा करतात.
या देवी सर्वभू‍तेषु माँ कात्यायनी रूपेण संस्थिता।
नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नम: ।।
काही काळानंतर जेव्हा महिषासुराचा अत्याचार पृथ्वीवर वाढला तेव्हा ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश या तीन देवतांनी आपल्या तेजाचा काही अंश देऊन महिषासुराच्या विनाशासाठी एका देवीला उत्पन्न केले. महर्षी कात्यायनाने या देवीची सर्वप्रथम पूजा केली म्हणून या देवीला कात्यायनी देवी असे नाव पडले. अश्विन कृष्ण चतुर्थीच्या दिवशी या देवीने महर्षी कात्यायनाच्या घरी जन्म घेतला होता. सप्तमी, अष्टमी आणि नवमी हे तीन दिवस महर्षी कात्यायन यांच्या घरी पूजा ग्रहण करून दशमीच्या दिवशी देवीने महिषासुराचा वध केला होता. अशी ही कथा पुराणात आहे.
कात्यायनी अमाप फलदायक आहे. कालिंदीच्या यमुना किनारी भगवान कृष्‍णाला पती रूपात प्राप्त करण्यासाठी ब्रज गोपींनी या देवीची पूजा केली होती. ही देवी ब्रजमंडळाच्या अधिष्ठात्रीच्या रूपात प्रतिष्ठित आहे. कात्यायनीचे रूप अत्यंत तेजःपुंज आहे. तिला चार भुजा आहेत. देवीचा उजव्या बाजूकडील वरचा हातात अभयमुद्रा आणि खालच्या हातात वरमुद्रा आहे. डावीकडील वरच्या हातात तलवार आणि खालच्या हातात कमळाचे फूल आहे. तिचे वाहन सिंह आहे.
कात्यायनीच्या उपासनेने मनुष्याला अर्थ, धर्म, काम आणि मोक्ष या चार फळाची सहजतेने प्राप्ती होते. तो इहलोकात राहूनही त्याला अलौकीक तेज आणि प्रभाव प्राप्त होतो. जो व्यक्ती मातेची मनापासून पूजा करतो. तो रोग, भय, दु:ख आणि संतापापासून मुक्त होतो. सात जन्माचे पाप नष्ट करण्यासाठी मातेला शरण येऊन तिची उपासना करणे आवश्यक आहे.

नवदुर्गा माहिती भाग ५


।।पंचमं स्कंदमाता।


मूल मंत्र
सिंहासानगता निलयं पदमाश्रितकरद्वया।
शुभदास्तु सदा देवी स्कंदमाता यशस्विनी।।
ध्यानमंत्र
वन्देवांछित कामर्थे चन्द्रार्धकृतशेखराम्।
सिंहारुढा चतुर्भुजा स्कंदमाता यशस्विनीम्।।
धवलवर्णां विशुद्धचक्रस्थितां पंचमदुर्गात्रिनेत्राम्।
अभयपद्मयुग्मकरां दक्षिणउरुपुत्रधराम भजेम।।
पटाम्बरपरिधाना कृदुहज्ञसया नानालंकारभूषिताम्।
मंजीरहार केयूरकिकिणिं रत्नकुण्डल धारिणीम्।।
प्रफुल्लवदनापल्लवा धराकांतकपोलां पीनपयोधराम।
कमनीयांलावण्यां जारुत्रिवलीं नितम्बनीम्।।
स्तोत्र
नमामि स्कंदमाता स्कंदधारिणीम्। समग्रतत्वसागर मपारगहराम्।।
शिप्रभांसमुल्वलांस्फुरच्छशागशेखराम्। ललाटरत्नभास्कराजगतप्रदीप्तभास्कराम्।।
महेन्द्रकश्यपार्तितांसनत्कुमारसंस्तुताम्। सुरासेरेन्द्रवन्दितांयथार्थनिर्मलादभुताम्।।
मुमुक्षुभिर्विचिन्तितांविशेषतत्वमूचिताम्। नानालंकारभूषितांकृगेन्द्रवाहनाग्रताम्।।
सुशुद्धतत्वांतोषणांत्रिवेदमारभुषणाम्। सुधार्मिककौपकारिणीसुरेन्द्रवैरिघातिनीम्।।
शुभांपुष्पमालिनीसुवर्णकल्पशाखिनीम्। तमोअन्कारयामिनीशिवस्वभावकामिनीम्।।
सहस्त्रसूर्यराजिकांधनज्जयोग्रकारिकाम्। सुशुद्धकाल कन्दलांसुभृडकृन्दमज्जुलाम्।।
प्रजायिनीप्रजावती नमामिमातरंसतीम्। स्वकर्मधारणेगतिंहरिप्रियच्छपार्वतीम्।।
इनन्तशक्तिकान्तिदांयशोथमुक्तिदाम्। पुन:पुनर्जगद्धितांनमाम्यहंसुरार्चिताम्।।
जयेश्वरित्रिलोचनेप्रसीददेविपाहिमाम्।।
कवच
ऐंबीजालिंकादेवी पदयुग्मधरापरा। ह्रदयंपातुसा देवी कार्तिकेययुता।।
श्रीं ह्रीं हुं ऐं देवी पूर्वसायांपातुसर्वदा। सर्वांग से सदापातु स्कन्धमातापुत्रप्रदा।।
वाणवाणामृतेहुं फट् बीज समव्विता। उत्तरस्यातथाग्नेचवारुणनेत्रतेअवतु।।
इन्द्राणी भैरवीचैवासितांगीचसंहारिणी। सर्वदापातुमां देवी चान्यान्यासुहि दिक्षवै।।
दुर्गेचे पाचवे रूप 'स्कंदमाता' या नावाने ओळखले जाते. नवरात्रीच्या पाचव्या दिवशी देवीची पूजा केली जाते. या दिवशी साधकाचे मन 'विशुद्ध' चक्रात स्थिर झालेले असते. भगवान स्कंद लहानपणी या देवीच्या काखेत बसले होते. 
भगवान स्कंद 'कुमार कार्तिकेय' नावानेही ओळखले जातात. ते देवासूर संग्रामात देवतांचे सेनापती बनले होते. पुराणात त्यांना कुमार आणि शक्ती म्हणून त्यांचा महिमा वर्णन केलेला आहे. भगवान स्कंदची आई असल्यामुळे दुर्गाच्या या रूपाला स्कंदमाता म्हणून ओळखले जाते. स्कंदमाता चारभुजाधारी आहे. तिच्या उजव्या बाजूकडील खालील भुजा, जी वर उचललेली आहे, त्या हातात कमळाचे फूल आहे. 
डावीकडील वरच्या हातात वरमुद्रा तसेच खालील भुजा वरच्या बाजुला उचललेली आहे त्यामध्ये कमळाचे फूल घेतलेले आहे. या देवीचा रंग पूर्णत: शुभ्र आहे. ही देवी कमळाच्या आसनावर विराजमान असते. यामुळे या देवीला पद्मासना असेही म्हटले जाते. तिचे वाहन सिंह आहे.
नवरात्रीतील पाचव्या दिवसाचे शास्त्रात विशेष महत्त्व सांगितले आहे. यावेळी विशुद्धचक्रात स्थिर झालेल्या साधकांची चित्तवृत्ती लोप पावते. सर्व बंधनातून साधकाचे मन मुक्त होऊन पदमासना स्कंदमातेच्या रूपात तल्ल‍ीन होते. यादरम्यान साधकाला पूर्ण सावधगिरीने उपासना करणे आवश्यक आहे. सर्वतोपरी एकाग्र होऊन साधनेच्या मार्गावर जायला पाहिजे.
स्कंदमातेच्या उपासनेने भक्ताची इच्छा पूर्ण होते. मृत्यूलोकातच त्याला परम शांती आणि सुखाचा अनुभव मिळतो. त्याच्यासाठी मोक्षाचा मार्ग सोपा होतो. स्कंदमातेच्या उपासनेने भगवान स्कंदाची उपासनाही सफल होते. सूर्यमंडळाची अधिष्ठात्री देवी असल्यामुळे तिच्या भक्ताला अलौकीक तेज प्राप्त होते. आपण एकाग्र मनाने पवित्र होवून मातेला शरण येण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. या भवसागरात दु:खापासून मुक्ती मिळवून मोक्षाचा मार्ग सुलभ करण्यासाठी यापेक्षा चांगला पर्याय दुसरा नाही.
माता पार्वतीने जेव्हा स्कंद (कार्तिकेय) नावाच्या पुत्रास जन्म दिला तेव्हा तिला स्कंदमाता हे नाव पडले. एका भयंकर अश्या सिंहावर विराजमान झालेल्या ह्या मातेच्या पुढयात बाल कार्तिकेय बसलेला आहे. तिला चार भुजा असून वरच्या दोन भुजांमध्ये कमळ आहे. एका हाताने तिने बाल कार्तिकेयाला धरलेले असून दुसरी भुजा अभय मुद्रा मधे आहे. अशी हि माता कमळावरहि बसते त्यामुळे तिला पद्मासना देखील म्हणतात. अतिशुभ्र रंगाच्या ह्या देवीची पूजा केल्यास भगवान कार्तिकेयची देखील पूजा केल्याचे भाग्य लाभते. आई स्कंदमातेची प्रार्थना पुढील मंत्रानी करावी.
या देवी सर्वभू‍तेषु माँ स्कन्दमाता रूपेण संस्थिता।
नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नम:।।